Paalam

     Masusi kong tinitingnan ang aking kwarto (attic room) na inihanda ni Papang nung naka abot ako sa high school. Magpapaalam ako, sapagkat pupunta na ako sa nobisyado. Ang daming librong nabasa ko sa kwartong ito. At may isang gabing naaalala ko na may nangyaring nagpa ligaya sa aming mag-ama.

     Naka upo akong naghahandang basahin ang isang libro. Tinanong sa akin ni Papang, "ano ang binabasa mo?"

      Sabi ko, "ang awit ng matandang marinero."

"matanda ang marinero
nakasagupa sa tatlong tao
pina hinto niya ang isa."

     Umupo si Papang at tuluyan niyang isinalin ang mga Ingles na saknong sa Tagalog. Ingles-Tagalog Ingles-Tagalog, hali-halili hanggang sa natapos niya ang tula. Kung minsan inihihinto niya ang pagsasalin upang paliwanagin sa akin, halimbawa, kung ano ang "albatross", o kaya kung bakit nagkukumpisal ang marinero sa ermitanyo. Sabi niya, kahit na mga Protestante sila, meron silang mga ugaling Katoliko. Hating gabi na nung natapos kaming makipagsapalaran sa mahiwagang marinero.

     Patuloy ang masusi kong pagpapaalam sa sulok sulok ng aking kwarto. Meron akong nakitang isang bunton ng mga papel. Nakatago dito, nahanapan ko ang isang tula na isinulat ko kay Mamang. Ang tula ay may petsang Marso 1,1941.

"To My Mother"

the mists of years can never take away,

the thoughts of her who taught me how to pray;

whose gentle voice once soothed my childish fears,

on those dear days of those past infant years,

her love smoothed out the wrinkles of my bed,

when sickness sent strange feelings through my head.

her hand waved at me when to school i went,

and on a school boy's bench the day i spent,

then oft my wand'ring thoughts would go back home,

to her who cared for me, my thoughts would roam.

though time may draw his veil across the past,

still to her my memories shall hold fast,

and in my heart shall always be a place,

for my dear mother's cheerful loving face.

     Pagkatapos ng mahabang panahon noong namatay na si Mamang nahanap ng aking ate sa kanyang mga ari-arian ang tula. Ang huling beses na nakita ko ang tulang iyan, ay nung iniwan ko sa aking kwarto. Sabi ko, mahahanapan iyan ni mamang pag naka alis na ako. At ngayon alam ko na nahanapan na niya at itinago niya bilang isang napaka halagang kayamanan.

     Meron akong nakitang naka sabit sa ding ding. Isang espadang laruan, noong ako'y nasa grade 3 pinanood namin ni Papang ang "King Lear" naengganyo ako sa isang eksena kung saan nag eeskrima ang mga tauhan. Nung naka uwi na kami sa bahay maraming beses na nakita ako ni Papang  na nakikipag eskrima sa hangin, kaya ibinili ako ni Papang ng espadang laruan. Maraming beses ginagamit ko ito upang maki eskrima sa hangin ngunit naglaho rin ang aking pananabik na lumaban sa hangin, kayat ibinitin ko sa dingding ang espadang laruan.

     Nung kinabukasan araw na para pumunta ako sa nobisyado. Umakyat ako sa aking kwarto upang kawayan siya ng aking huling paalam. Masaya ako at masaya rin ang kwarto ko at ang huling bagay na tinuunan ng aking mga mata ay ang espadang laruan.